Rečnik
Značenje pojedinih pojmova iz oblasti obaveznog socijalnog osiguranja
P
Penzije (penzijske nadoknade)Primanja koja penzionisana lica dobijaju po osnovu penzijskog osiguranja. Ove nadoknade se mogu isplaćivati u obliku rente (mesečno, tromesečno, polugodišnje ili godišnje), paušalne sume ili mešovito.
Penzijski plan
Ugovor u korist trećih lica koji je zaključen između organizatora (poslodavac, udruženje poslodavaca, profesionalno udruženje, sindikat) i društva za upravljanje dobrovoljnim penzijskim fondom, na osnovu kojeg se organizator obavezuje da uplaćuje penzijski doprinos u korist svojih zaposlenih, tj. članova, a društvo za upravljanje dobrovoljnim penzijskim fondom ima obavezu ulaganja akumuliranih sredstava (prema Zakonu o dobrovoljnim penzijskim fondovima i penzijskim planovima).
Penzijski staž
Podrazumeva vreme provedeno na radu po osnovu kojeg je osiguranik bio obavezno osiguran i za koje je uplaćivan doprinos za penzijsko-invalidsko osiguranje kao i poseban staž koji obuhvata vreme provedeno izvan rada, koje se iz određenih društveno opravdanih razloga priznaje u staž. Drugim rečima, penzijski staž sačinjavaju staž osiguranja (radni staž koji podrazumeva i beneficirani radni staž u okviru kojeg su izvršene uplate sredstava doprinosa u odgovarajući fond) i poseban staž osiguranja (recimo, tokom učešća u zvaničnim oružanim akcijama, ženama za rođenje trećeg deteta).Od 1. januara 2011. godine, penzijski staž nije uslov za sticanje prava, već je ono uslovljeno navršenjem određenog broja godina staža osiguranja (izuzetak su profesionalna vojna lica – podoficiri i oficiri do čina pukovnika i oficiri do čina pukovnika, gde se kao uslov traži navršenih 40 godina penzijskog staža).
Penzijski fond
Predstavlja imovinu (akumulirana sredstva) po osnovu penzijskog osiguranja, koja je u vlasništvu članova penzijskog fonda čija se vlasnička prava određuju srazmerno iznosu sredstava na njihovom penzijskom računu. Ovi fondovi se, zbog svojih karakteristika koje se odnose na kvalitet novčanih sredstava izražen kroz volumen i dugoročnost, svrstavaju među najznačajnije institucionalne investitore na finansijskom tržištu. Penzijske fondove mogu formirati preduzeća, udruženja i drugi, u cilju obezbeđivanja isplata penzijskih nadoknada svojim penzionerima. Mogu se podeliti na javne i privatne penzijske fondove.
Povraćaj više plaćenih doprinosa
Obavlja se po isteku kalendarske godine, za prethodnu , na osnovu unetih podataka u matičnu evidenciju nadležne organizacije za obavezno penzijsko i invalidsko osiguranje, na osnovu potvrda isplatilaca prihoda o visini osnovice doprinosa po odbitku, kao i podataka nadležne organizacione jedinice poreske uprave o osnovici i visini obračunatog i plaćenog doprinosa po rešenju (prema Pravilniku o uslovima, postupku i načinu povraćaja više plaćenog doprinosa za obavezno socijalno osiguranje i prestanku obaveze plaćanja doprinosa po osnovu ugovorene naknade u tekućoj godini). Do više plaćenih doprinosa može doći, na primer, kada se na zaradu plaćaju doprinosi na najvišu osnovicu, a osiguranik istovremeno prima naknadu po ugovoru o delu na koju isplatilac obračunava doprinose za penzijsko-invalidsko osiguranje.
Povreda na radu
Povreda osiguranika koja se dogodi u prostornoj, vremenskoj i uzročnoj povezanosti sa obavljanjem posla po osnovu koga je osiguran. kao i oboljenje nastalo neposredno ili kao isključiva posledica nekog nesrećnog slučaja ili više sile za vreme obavljanja posla po osnovu koga je osiguran.
Poseban staž
Obuhvata vreme provedeno izvan rada koje se iz određenih društveno opravdanih razloga priznaje u staž osiguranja (učešće u oružanim akcijama državne vojske, rođenje trećeg deteta).
Poslodavac
Pravno, odnosno fizičko, lice ili drugi pravni subjekt koje je obveznik doprinosa, obveznik obračunavanja i plaćanja doprinosa za zaposlene, lica koja obavljaju privremene i povremene poslove, kao i za izbrana, imenovana i postavljena lica koja ostvaruju razliku zarade, odnosno plate. Poslodavcem se smatra i zadruga, za lica koja preko nje obavljaju privremene i povremene poslove.
Pravo na povezivanje staža osiguranja
Prema Zakonu o uplati doprinosa za penzijsko i invalidsko osiguranje za pojedine kategorije osiguranika zaposlenih, pravo na uplatu doprinosa imala lica koja su od 1.01.1991. godine do 31.12.2003. godine bila u radnom odnosu u preduzeću (privrednom društvu), ustanovi, banci, drugoj finansijskoj organizaciji ili zemljoradničkoj zadruzi, zaposleni u okviru samostalnih delatnosti, sveštenici i verski službenici u Srbiji, koja su u tom periodu bila prijavljena na osiguranje, a nisu im uplaćivani doprinosi. Sredstva za uplatu doprinosa obezbeđena se iz budžeta, a Republika Srbija je preuzela potraživanja koja Fond penzijsko-invalidskog osiguranja ima prema poslodavcu.Po Zaključku Vlade Srbije, povezan je staž zaposlenima u privatizovanim i preduzećima u procesu privatizacije, za period od 1. januara 2004. do 30. decembra 2010.godine.
Pravo na porodičnu penziju
Pravo imaju članovi porodice umrlog korisnika penzije ili osiguranika koji je navršio najmanje pet godina staža osiguranja ili je ispunio uslove za invalidsku penziju. Ako je uzrok smrti povreda na radu ili profesionalno oboljenje, staž osiguranja nije uslov za dobijanje porodične penzije.
Privatni penzijski fondovi
Posluju po principu kapitalizacije i mogu biti samostalni ili organizovani u okviru preduzeća, sindikata itd. Članovi privatnih penzijskih fondova imaju svoje individualne račune na kojima se nalaze akumulirana sredstva po osnovu njihovih uplata i po osnovu prinosa od investiranja tih sredstava. Privatni penzijski fondovi predstavljaju značajne investitore na finansijskom tržištu.Niz prava izvedenih iz univerzalnih građanskih i političkih prava. Socijalna prava bi trebalo da omoguće pojedincima održavanje pristojnog nivoa ili stila života ili, drugim rečima, ova prava treba da obezbede ljudima pristup neophodnim resursima potrebnim za dostojan način života. Postoji razlika između tzv. tvrdih socijalnih prava (koja pripadaju sistemu socijalnog osiguranja), koja su jasno zakonski formulisana i zaštićena i tzv. mekih socijalnih prava, koja su dobrim delom arbitrarna i, u značajnoj meri, zavise od subjektivnih procena. Zato se obim socijalnih prava razlikuje od društva do društva.
Prihod Republičkog fonda za penzijsko-invalidsko osiguranje
Čine: doprinosi za obavezno penzijsko i invalidsko osiguranje; sredstva za penzijsko i invalidsko osiguranje koja se u slučajevima i pod uslovima utvrđenim zakonom obezbeđuju u budžetu; prihodi od imovine kojom raspolaže fond; od kamata ostvarenih plasmanom sopstvenih prihoda fonda, u skladu sa zakonom, poslovnom bankarstvu, na tržištu novca ili kupovinom obveznica čiji emitent je država; subvencije i donacije; prihodi ostvareni prodajom društvenog kapitala društvenih i javnih preduzeća ili njihovih delova, u skladu sa zakonom; dividende na akcije po osnovu ranijih ulaganja sredstava za penzijsko i invalidsko osiguranje, u skladu sa zakonom; prihodi iz drugih izvora.
Prosečna godišnja zarada u Republici
Prosečan iznos godišnje zarade isplaćene po zaposlenom u Republici u godini za koju se doprinosi obračunavaju i plaćaju, prema objavljenim podacima republičkog organa nadležnog za poslove statistike.
Prosečna mesečna zarada u Republici
Prosečan iznos mesečne zarade isplaćene po zaposlenom u Republici, prema objavljenim podacima republičkog organa nadležnog za poslove statistike.
Prosečna penzija
Prosečan iznos penzije isplaćene po korisniku u Republici, prema objavljenim podacima nadležnog organa za penzijsko-invalidsko osiguranje. Utvrđuje se kao mesečna, kvartalna ili godišnja, u zavisnosti od toga za koje se namene koristi.
Profesionalne bolesti
Bolesti nastale u toku osiguranja, prouzrokovane dužim neposrednim uticajem procesa i uslova rada na radnim mestima, odnosno poslovima koje je osiguranik obavljao.
